MỐI QUAN HỆ TỒN TẠI XÃ HỘI VÀ Ý THỨC XÃ HỘI VỚI CÔNG TÁC XÂY DỰNG ĐẢNG

Ý thức cá nhân và ý thức xã hội quan hệ với nhau rất chặt chẽ, ý thức cá nhân mang bản chất xã hội, do ý thức xã hội quy định và quyết định: "Ngay từ đầu ý thức là một sản phẩm xã hội và vẫn là như vậy chừng nào con người còn tồn tại" ⁽¹⁾. Tồn tại xã hội và ý thức xã hội có mối quan hệ biện chứng, trong đó tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội. C.Mác Ph.Ăng ghen chỉ rõ : "Không phải ý thức quyết định đời sống mà chính đời sống quyết định ý thức" ⁽²⁾. Nhìn chung, tồn tại xã hội nào thì ý thức xã hội ấy, khi tồn tại xã hội đã thay đổi thì sớm muộn ý thức xã hội cũng thay đổi theo. Tồn tại xã hội quyết định nội dung, xu hướng vận động, phát triển của ý thức xã hội.

Mặc dù bị tồn tại xã hội quyết định nhưng ý thức xã hội có tính độc lập tương đối, phản ánh tồn tại xã hội với hai cấp độ: ý thức thông thường (tâm lý xã hội) và ý thức luận (hệ tư tưởng), ý thức xã hội tác động trở lại tồn tại xã hội theo hai chiều hướng cơ bản: Nếu là ý thức tư tưởng tiên tiến, phản ánh đúng đắn tồn tại xã hội, vạch ra được bản chất, quy luật, khuynh hướng vận động phát triển của tồn tại xã hội thì sẽ thúc đẩy sự phát triển của tồn tại xã hội. Ngược lại, ý thức tư tưởng lạc hậu, phản ánh không đúng tồn tại xã hội thì sẽ kìm hãm sự phát triển của tồn tại xã hội. Tuy nhiên, sự kìm hãm đó chỉ có giới hạn nhất định vì xét đến cùng thì tồn tại xã hội vẫn quyết định ý thức xã hội. Tính chất và hiệu quả tác động của ý thức xã hội phụ thuộc vào vai trò lịch sử của giai cấp đề ra tư tưởng và nghệ thuật, truyền bá hệ tư tưởng đó vào đời sống xã hội.

Hiện thực khách quan, đời sống kinh tế, xã hội làm nảy sing tư tưởng, ý thức của con người và ý thức xã hội.

Hệ tư tưởng lý luận, quan điểm đường lối của Đảng Cộng sản là sản phẩm trí tuệ phản ánh đúng hiện thực khách quan, thực tiễn cách mạng, không chủ quan duy ý chí. Hệ thống lý luận tiên tiến mang bản chất cách mạng, khoa học, mang bản chất giai cấp công nhân, có vai trò to lớn trong hướng dẫn nhận thức để cải tạo hiện thực khách quan hợp quy luật. Tư tưởng, đường lối, quan điểm của Đảng Cộng sản của giai cấp công nhân chỉ trở thành hiện thực khi thông qua hoạt động thực tiễn. Qua thực tiễn kiểm nghiệm lý luận, đúc rút kinh nghiệm từ thực tiễn, tổng kết thực tiễn,  bổ sung, phát triển lý luận.

Mọi đường lối, tư tưởng, quan điểm lý luận của Đảng Cộng sản chi phối mạnh mẽ đến nhận thức của từng cá nhân trong Đảng, trong giai cấp, trong xã hội. Nhưng đồng thời những nhận thức, quan điểm, tư tưởng lý luận ngày càng được bổ sung phát triển, hoàn chỉnh bằng sự kết tinh hoạt động thực tiễn của quần chúng nhân dân lao động và của cán bộ, đảng viên.

Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng sản luôn nắm vững bản chất cách mạng khoa học của chủ nghĩa Mác-Lênin, tuyên truyền giác ngộ chủ nghĩa Mác-Lênin cho giai cấp công nhân, phong trào công nhân và cho mọi tầng lớp nhân dân lao động, làm cho chủ nghĩa Mác-Lênin giữ vai trò chủ đạo trong đời sống tinh thần của toàn xã hội. Vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin vào thực tiễn cách mạng, định ra đường lối chiến lược, sách lược đúng đắn, sáng tạo, đưa sự nghiệp cách mạng phát triển. Đồng thời phải thường xuyên tổng kết thực tiễn, nghiên cứu, phát triển lý luận, đáp ứng kịp thời đòi hỏi của thực tiễn, giải quyết có hiệu quả những vấn đề thực tiễn đặt ra.

Do đó, khi nghiên cứu, phân tích, đánh giá xem xét tình hình tư tưởng và công tác tư tưởng phải xuất phát từ thực tiễn, việc xây dựng tư tưởng, nhận thức phải là một quá trình bền bỉ, tránh nôn nóng chủ quan. Muốn nâng cao trình độ trí tuệ, năng lực tư duy, ý chí quyết tâm phải kết hợp chặt chẽ giữa nâng cao nhận thức khoa học với hoạt động thực tiễn, đánh thức tiềm năng, rèn luyện phương pháp tư duy khoa học, phương pháp vận dụng lý luận vào hoạt động thực tiễn.

Quân đội Nhân dân Việt Nam với chức năng chủ yếu là đội quân chiến đấu. Do đó, xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị là một đòi hỏi khách quan, trước hết được biểu hiện ở sức mạnh vật chất của quân đội. Song công tác chính trị, tư tưởng có vai trò rất quan trọng góp phần tạo nên sức mạnh chiến đấu của quân đội, bảo đảm quân đội trung thành với Đảng Cộng sản, Tổ quốc và nhân dân, xây dựng ý chí quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ. Phải kết hợp giáo dục tư tưởng, lý luận với cải tạo xây dựng môi trường xã hội lành mạnh, tạo điều kiện cho cán bộ, chiến sĩ quân đội phát triển toàn diện về nhân cách. Không được "phi chính trị hóa quân đội", mọi biểu hiện đòi tách rời sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản đối với quân đội là suy thoái về chính trị, là cơ hội chính trị, là phản động cần phải kiên quyết đấu trang không khoan nhượng.  

     1,2,3, C.M¸c vµ Ph.¡ng ghen (1846) toµn tËp, tËp 3, Nxb. CTQG, H. 1995, tr.23; tr.43, tr.38